Postępowanie przygotowawcze jako jedno ze stadiów procesu karnego ma za zadanie realizować ogólne cele procesu karnego wynikające z teścia artykułu 2 § 1 Kodeksu postępowania karnego. Zadaniom tym podporządkowane są cele postępowania przygotowawczego określone w artykuł 297 § 1 i 2 Kodeksu postępowania karnego:
- ustalenie czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo,
- wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy,
- zebranie danych dotyczących podejrzanego tj. ustalenie tożsamości, wieku stosunków rodzinnych i majątkowych, wykształcenia, zawodu, źródeł dochodu, jeżeli podejrzany był prawomocnie skazany do akt dołącza się odpis lub wyciąg wyroku z uzasadnieniem i dane dotyczące wykonania kary. W razie potrzeby zarządza się również przeprowadzenie wywiadu środowiskowego,
- wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody,
- zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu.
Z powyższego wynika, że postępowanie przygotowawcze ma ustalić podstawy do wniesienia aktu oskarżenia a sądowi dać możliwość rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli w postępowaniu przygotowawczym nastąpią istotne braki, sąd zwraca sprawę prokuratorowi do uzupełnienia (artykuł 345 Kodeksu postępowania karnego).
Nadto należy dążyć do wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu. Zadania prewencyjne postępowania mogą być realizowane w różny sposób:
- w razie stwierdzenia w toku postępowania poważnego uchybienia w działaniu instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, zwłaszcza gdy sprzyja to popełnieniu przestępstwa, prokurator (na wniosek Policji) zawiadamia organ powołany do nadzoru nad daną instytucją a w razie potrzeby także organ kontroli – artykuł 19 Kodeksu postępowania karnego,
- zawiadomienie przełożonych osób zatrudnionych w instytucjach państwowych, samorządowych i społecznych, uczniów, słuchaczy szkół oraz żołnierzy o ukończeniu postępowania toczącego się z urzędu – a o wszczęciu przeciwko funkcjonariuszom publicznym, jeżeli wymaga tego interes publiczny – artykuł 21 Kodeksu postępowania karnego,
- wnioskowanie na podstawie artykuł u258 § 3 Kodeksu postępowania karnego o zastosowanie tymczasowego aresztowania, które uniemożliwi popełnienie nowego przestępstwa (możliwość zastosowania tymczasowego aresztowania gdy zachodzi uzasadniona obawa popełnienia przez podejrzanego, któremu zarzuca się zbrodnie lub umyślny występek, przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził),
- postępowanie przygotowawcze jest jednym ze środków rozpoznania środowisk przestępczych.