podrozdział pracy magisterskiej
Międzynarodowe prawo publiczne podejmuje kwestie prawa do informacji w szeregu dokumentów. Do najważniejszych zaliczamy:
- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych w dniu 10 grudnia 1948 r.
- Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r.[1] [2] [3] [4]
- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelach i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Yorku 19 grudnia 1966 r.
- Rekomendacja Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie dostępu do informacji posiadanej przez władze publiczne z dnia 25 listopada 1981 r.
Wszystkie powyższe dokumenty zgodnie potwierdzaj ą, iż każdy człowiek (obywatel) ma prawo wolności poglądów (opinii) i swobodnego ich wyrażania, co wyraża się zwłaszcza w posiadaniu niezależnych poglądów, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji bez względu na jakiekolwiek granice, w tym państwowe.
Również Unia Europejska szeroko podejmuje kwestie związane z dostępem do informacji publicznej, czyli jawności i przejrzystości procesu decyzyjnego oraz dostępu obywateli do dokumentów urzędowych. Art. 6 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej[5] stanowi – „Unia szanuje prawa podstawowe gwarantowane w Konwencji Europejskiej o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 r. i wynikającej ze wspólnych tradycji konstytucyjnych państw członkowskich o charakterze zasad ogólnych prawa wspólnotowego”. Z kolei w Deklaracji nr 17[6] państw członkowskich dołączonej do Aktu Końcowego Traktatu z Maastricht z lutego 1992 r. zawarte zostało sformułowanie – „Konferencja stoi na stanowisku, że przejrzystość procesu decyzyjnego umacnia demokratyczny charakter instytucji oraz zaufanie obywateli do administracji.”
Z kolei Traktat Amsterdamski[7] [8] z 2 października 1997 r. gwarantuje publiczne prawo dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji. Potwierdzeniem tej gwarancji było opracowanie tzw. Zielonej Księgi Komisji Wspólnot Europejskich z dnia 20 stycznia 1999 r., dotyczącej dostępu do informacji w sektorze publicznym w społeczeństwie informacyjnym. W Zielonej Księdze wymienione zostało dziewięć zasad na których powinna opierać się regulacja prawa, konkretyzująca prawo do informacji:
- limitowanie wyłączeń do wolnego dostępu do informacji;
- rygorystyczna (wąska) wykładnia takich wyłączeń;
- proporcjonalność stosowanych wyłączeń;
- zasada dowodu (do odmowy udzielenia informacji nie wystarcza uprawdopodobnienie przez organ publiczny, że dana informacja nie może zostać udostępniona – musi to zostać przez te organ udowodnione);
- zasada kontroli (szczegółowa kontrola sektora publicznego, w szczególności za pośrednictwem sądów polubownych i ombudsmana);
- zasada dużych baz danych (nierozpraszania informacji);
- zasada bezpłatności informacji;
- zasada niedyskryminacji
- zasada aktywności rynkowej sektora publicznego na rynku informacyjnym.
Realizacja powyższych zasad przez ustawodawców państw członkowskich umożliwi w pełni realizację prawa dostępu do informacji i tym samym przyczyni się do budowy społeczeństwa obywatelskiego, które w dzisiejszych czasach jest również nazywane społeczeństwem informacyjnym.
[1] Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, (ms. gov. pl/prawa_czl_onz/prawa_czlow_ 12. doc)
[2] Tekst polski: Dz.U. z dnia 10 lipca 1993 r. Nr 61, poz. 284’ uzup. Dz.U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175 i 176’ zmiana Dz.U. z 1995 r. Nr 39, poz. 177. Konwencja weszła w Zycie 3 września 1953 r. Polska przystąpiła do niej 16 grudnia 1992 r.; Konwencja weszła w życie wobec Polski 19 stycznia 1993 r.
[3] Test polski: Dz.U. z dnia 29 grudnia 1977 r., Nr 39, poz. 167, załącznik. Pakt wszedł wżycie 23 marca 1976 r., Polska przystąpiła do Paktu 3 marca 1977 r., wobec Polski wszedł on w Zycie 18 czerwca 1977 r.
[4] Rekomendacja Komitetu Ministrów Rady Europy nr R(81)19 z dnia 25 listopada 1981 r.
[5] Traktat o Unii Europejskiej, (law.uj.edu.pl/users/kpe/tue.doc)
[6] Deklaracja nr 17, (eur-lex.europa.eu/pl/treaties/dat/11992M/word/11992M.doc)
[7] Traktat Amsterdamski, (http://oide.sejm.gov.pl/oide/images/files/dokumenty/traktaty/Traktat_amsterdamski_PL_1.pdf)
[8] „Green Paper on Public sector Information in the Information Society” KOM(1998) 585